PORADA PRAKTYCZNA - Konserwacja żeliwa
Na wstępie może trochę o samym żeliwie, co to właściwie jest, dlaczego jest chętnie wykorzystywane jako materiał w produkcji naczyń do gotowania, ale i również elementów grilli.
Żeliwo stanowi stop żelaza z węglem, a bardzo często również z krzemem, siarką, fosforem czy manganem. Wytwarzane jest w piecach szybowych, tzw. żeliwiakach. Powstaje z połączenia surówki oraz złomu. Poszczególne elementy z żeliwa wytwarzane są poprzez odlewanie do form. Odlewy mogą mieć bardzo różnorodne i skomplikowane kształty, dzięki temu, że żeliwo ma doskonałe właściwości lejne.
Czyli już wiemy, że elementy żeliwne są odlewane, więc tworzą jednolitą całość, nie są spawane, skręcane. Odlanie rusztu, patelni czy garnka dzięki formom nie stanowi problemu. Właściwości: przede wszystkim jest materiałem ciężkim, co za tym idzie elementy są stabilne i bardzo trwałe. Należy jednak pamiętać, że żeliwo jest kruche, więc należy uważać na uszkodzenia typowo mechaniczne - uderzenia. Jest materiałem długowiecznym, niezwykle trwałym na długie lata. Zawdzięcza to w dużej mierze odporności na korozję, dzięki zawartości węgla żeliwo koroduje jedynie powierzchniowo. Cechą najważniejszą dla wykorzystania żeliwa w gastronomi, jest zdolność do utrzymywania ciepła i jego równomierne rozprowadzanie.
Co to właściwe oznacza, że żeliwo koroduje jedynie powierzchniowo?
Dobra informacja dla wszystkich użytkowników żeliwa, jeśli powierzchnia wygląda mówiąc krótko - źle, powierzchnia jest ruda, nie wszystko stracone, dzięki kilku prostym czynnościom oczyścisz je i przywrócisz pierwotny wygląd.
Typowy klasyk, ruszt wygląda kiepsko, jest pokryty rdzawym nalotem, są również przypalone resztki jedzenia. Mamy tu odczynienia z grillem, którego jest rzadko czyszczony, na pewno nie po grillowaniu jak mówi instrukcja obsługi. Widać również, że ruszt jest "suchy", czyli nie był bardzo dawno konserwowany.
Co w tej sytuacji zrobić?
Ruszt można uratować, na początku należałoby oczyścić go z przypalonych resztek jedzenia, usunięcie ich na zimnym ruszcie będzie trudne i pracochłonne, ale jest możliwe. Najlepiej ruszt czyścić jeszcze gdy jest ciepły, najlepiej zrobić to tuż po grillowaniu. Drucianą szczotką wydrapujemy resztki, czyścimy dokładnie. Kolejno czekamy aby ruszt ostygł, abyśmy mogli go bezpiecznie wyjąć i dokładnie umyć. Ruszt myjemy popularną gąbką do mycia naczyń, przy tak zaniedbanym ruszcie może przydać się więcej niż jedna sztuka. Ruszt należy dokładnie wyszorować szorstką stroną gąbki, do mycia zalecamy aby użyć wyłącznie ciepłej wody, bez środków do mycia naczyń czy innej chemii. Dlaczego? Żeliwo jest porowate, płyn do mycia naczyń może wniknąć w powierzchnię i będzie bardzo trudno pozbyć się smaku płynu we wszystkim co na tym ruszcie później ułożymy do grillowania. Gdy ruszt jest już czysty, należy go dokładnie wysuszyć, początkowo ręcznik papierowy, ponieważ żeliwo może brudzić, więc szkoda zniszczyć żonie jej ulubioną ścierkę kuchenną. Ruszt należy dosuszyć na słońcu, na grillu lub w piekarniku. Jeśli na grillu lub w piekarniku wystarczy niska temperatura (ok 100*C), tylko aby odparować wodę. Jeśli ruszt jest całkowicie suchy, możemy go zakonserwować. Gdy ruszt ma temperaturę pozwalającą na dotknięcie gołą ręką smarujemy ruszt olejem roślinnym jadalnym zazwyczaj stosuje się olej słonecznikowy lub rzepakowy. Smarujemy delikatnie kilka razy lub obficie raz. Najlepszym sposobem byłoby zanurzenie całego elementu w oleju - ale trudne do wykonania w warunkach domowych i dość kosztowne. Zostawiamy ruszt aby nadmiar oleju odciekł - warto to robić na podłożu które później łatwo umyć. Gdy widzimy, że ruszt się "napił" - widać to w kolorze, ruszt jest czarny, mieni się pięknym głębokim kolorem. Nadmiar gdzie olej się sączy, kapie zbieramy ręcznikiem papierowym. Końcowym etapem jest wypalanie rusztu na grillu. W międzyczasie warto doprowadzić grilla do czystości - wyczyścić dokładnie palenisko wewnątrz, aromatyzery, palniki i inne części grilla. Nie ma nic gorszego dla naszego zdrowia jak przypalone resztki, a dla grilla brud, który wzmaga korozję zwabiając wilgoć. Ruszt wypalamy przez 15-20 min od osiągnięcia przez grill maksymalnej temperatury.
Warto procedurę powtarzać za każdym razem gdy ruszt myjemy wodą. Gdy Twój ruszt robi się suchy, zapewne zaraz pokryje się rudym nalotem, nie dopuszczaj do tego i konserwuj go co jakiś czas olejem jadalnym.
Powyżej masz gotowy plan działania jak odratować żeliwne naczynia, ruszty, płyty i inne elementy które wykorzystujesz do gotowania. Żeliwo jest wdzięczne, wystarczy mu niewiele - utrzymanie w czystości i konserwacja olejem + wysoka temperatura, a będzie służyło przez wiele lat. Pamiętaj o tym przy wyborze grilla, jeśli dasz radę zaopiekować się żeliwem, Twoje doznania kulinarne wejdą na wyższy poziom, jeśli uważasz to za problematyczne, pracochłonne, zbędne, niestety nie będziemy Cię oszukiwać Twój ruszt, czy Twoje naczynie w krótkim czasie stanie się brzydkie i będzie potrzeba sporo nakładów pracy by je doprowadzić do stanu używalności. To nie jest zadanie "dla chętnych", warto o tym pamiętać i pilnować kondycji swojego żeliwa.
Warto pętać również o tym, że reklamacja nie uwzględnia wymiany elementu, gdy nam zardzewieje. Bez obaw Twój ruszt, naczynie czy inna część jest do uratowania, wystarczy trochę pracy i będzie wyglądała jak nowe. Instrukcje - gotowca masz wyzej.
FAQ - najczęściej zadawane pytania
- Czy żeliwne elementy, naczynia można myć w zmywarce? - STANOWCZE NIE! Nie można myć w zmywarce czegokolwiek wykonanego z żeliwa. Chemia do mycia zmywarki wniknie w struktury żeliwa, przez co posmak w potrawach pozostanie. Zmywarka całkowicie wysuszy żeliwo, będzie suche jak wiór, które momentalnie pokryje się rdzawym nalotem. Sama zmywarka może doznać uszkodzeń. Pamiętaj! Żeliwo zawsze czyścimy mechanicznie szczotkami, druciakami nawet piaskiem w ciepłej wodzie - bez środków myjących i detergentów.
- Czy żeliwo trzeba konserwować? - STANOWCZE TAK! To punkt #1 jeśli chcemy, aby żeliwo służyło nam bez problemu przez wiele lat. Wykorzystuj wyłącznie olej jadalny. Sprawdź temperaturę dymienia oleju, gdy będziesz wypalać elementy żeliwne w wyższej temperaturze niż temperatura dymienia może powstać płomień. Dlatego warto dobrze osuszyć i wytrzeć nadmiary oleju przed wypalaniem.
- Czy mogę żeliwa użyć również w domu? - Tak, żeliwo jest idealne do smażenia, zapiekania, gotowania. Nadaje się do grilli węglowych i gazowych, można bezpośrednio używać na żarze ogniska, piekarniku, ale również na kuchence gazowej, elektrycznej, ceramicznej, halogenowej oraz indukcji - o ile pozwala na to instrukcja sprzętu domowego
- Żeliwo brudzi, czy to normalne? - Tak, żeliwo może brudzić oznacza to, że albo jest nieodpowiednio umyta lub została nieprawidłowo zakonserwowana. Pozostałości nie są w żaden sposób szkodliwe i będą się zmniejszać wraz z upływem czasu. Mogą się również pojawić podczas gotowania płynów, wrzącej wody, mycia lub gotowania kwaśnych i zasadowych potraw, takich jak fasola i pomidory.
- Czy żeliwo może pęknąć? - Tak, należy uważać na uderzenia mechaniczne. Materiał jest długowieczny i przetrwa wiele lat, gdy będziemy o niego dbać, ale może nie przetrwać upadku, uderzenia czy stuknięcia innym naczyniem.
